KHÔI PHỤC HÀNG RÀO BẢO VỆ DA CÓ THỰC SỰ CẦN THIẾT?

1. Khái quát về hàng rào bảo vệ da

Da chiếm khoảng 15% trọng lượng toàn bộ cơ thể và bao gồm ba lớp chính: Thượng bì, Trung bì và Mô dưới da. Trong đó, lớp ngoài cùng của biểu bì là lớp sừng hay còn gọi là lớp vỏ corneum (the stratum corneum) - hoạt động như một hàng rào bảo vệ da tự nhiên (skin barrier)

Thượng bì (Biểu bì): lớp da tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài, có chức năng ngăn chặn vi khuẩn, virus và các chất lạ xâm nhập vào trong cơ thể. Lớp biểu bì có nhiều tầng liên kết với nhau, trong đó tầng ngoài cùng là lớp sừng - lớp da quan trọng nhất mà chúng ta sẽ nói chi tiết sau.

Trung bì (Hạ bì): Đây là lớp da dày nhất, chứa nhiều collagen và elastin giúp da đàn hồi và dẻo dai. Lớp trung bì cũng là nơi có các dây thần kinh, tuyến mồ hôi, tuyến bã nhờn, nang lông và mạch máu. Những thành phần này giúp da cảm nhận được nhiệt độ, độ ẩm, áp suất và đau đớn, đồng thời điều tiết nhiệt độ cơ thể và sản sinh dầu nhờn để bôi trơn da.

Mô dưới da: Đây là lớp da liên kết giữa lớp hạ bì và lớp cơ. Lớp mô dưới da có chứa nhiều mỡ giúp cách nhiệt, giảm sốc và duy trì hình dáng của cơ thể.

2. Cơ chế hoạt động của hàng rào bảo vệ da

Hàng rào bảo vệ da là một hệ thống phức tạp, đa chức năng, được tạo thành từ các tế bào da "chết" (tế bào sừng) và ma trận lipid, tạo thành lớp "vữa" nối giữa các "viên gạch" tế bào sừng, bao gồm ceramide, cholesterol và acid béo, lớp này cũng chứa một loại filaggrin - giúp tạo ra các yếu tố giữ ẩm tự nhiên (NMF) trên da.

Theo bác sĩ da liễu Victoria Evans: “Làn da sẽ khỏe mạnh và hoạt động tốt dưới sự bảo vệ của một lớp rào chắn còn-nguyên-vẹn. Trong trường hợp lớp rào chắn bị tổn thương, dẫn đến mất độ ẩm và độ cân bằng pH, sẽ tạo điều kiện cho các vi sinh vật có hại và các chất gây kích ứng xâm nhập vào làn da.”

Với cấu tạo như thế, skin barrier giúp bảo vệ làn da khỏi: ô nhiễm; tia cực tím; kích ứng, viêm nhiễm; tình trạng mất nước qua da; thành phần, vi sinh vật gây hại.

3. Dấu hiệu hàng rào bảo vệ da bị tổn thương

Khi hàng rào bảo vệ da bị tổn thương, sự bảo vệ của “tấm khiên chắn” mất đi, những tác nhân môi trường (tia UV, vi khuẩn, ô nhiễm,...) dễ dàng xâm nhập, biểu hiện có thể dễ nhận thấy qua:

- Da khô, có vảy

- Ngứa

- Vùng da xỉn màu

- Mụn

- Da nhạy cảm hơn và dễ dẫn đến viêm

- Nhiễm trùng da do vi khuẩn, vi rút, nấm

4. Khả năng tự phục hồi của hàng rào bảo vệ da

Theo kết quả của nhiều nghiên cứu, hàng rào bảo vệ da hoàn toàn có thể tự phục hồi mà không cần sự hỗ trợ của chúng ta. Tại bất kỳ thời điểm nào, hàng rào bảo vệ da cũng đang tự cân bằng và phục hồi liên tục để giữ mọi thứ ở trạng thái ổn định và hoạt động bình thường (cân bằng nội môi).

Ngay khi có điều gì đó hơi bất ổn xảy ra trên da, hàng rào bảo vệ da sẽ bắt đầu hoạt động “chăm chỉ” hơn, có thể kể đến như tăng sản xuất lipid (như ceramide, amino acid). Đặc biệt, các tình trạng viêm trên da sẽ khiến kích hoạt phản ứng dây chuyền khiến các tế bào da tăng sinh nhanh chóng đồng thời tăng sinh, tăng độ dày của da để ngăn mất nước biểu bì.

Hàng rào bảo vệ da luôn tự hoàn thiện theo 4 cơ chế:

- Lớp rào cản bảo vệ: Chất nền lipid và các tế bào sừng giúp giữ những thứ thoát ra (nước) và xâm nhập vào (mầm bệnh).

- Hàng rào kháng vi khuẩn: Vi sinh vật, peptide và enzyme giúp chống lại các vi sinh vật có hại bên ngoài.

- Hàng rào chống oxy hóa: Chất chống oxy hóa được tìm thấy tự nhiên trong da giúp chống lại, giảm thiểu và sửa chữa căng thẳng môi trường.

- Rào cản miễn dịch: Một số tế bào giúp chữa lành vết thương và chống nhiễm trùng. Chúng cũng có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch lớn hơn nếu cần.

Quá trình tự phục hồi này có thể kéo dài nhiều tuần và gây căng thẳng cho làn da, vì vậy mới có ý tưởng về những sản phẩm có khả năng sửa chữa hàng rào bảo vệ da. Tuy nhiên, trên thực tế, những nghiên cứu lâm sàng về hiệu quả khi bôi/thoa lipid lên da còn khá hạn chế.

Một nghiên cứu cho thấy 4 tuần sử dụng kem dưỡng ẩm ceramide làm tăng mức ceramide trên da lên 10%, trong khi một nghiên cứu khác cho thấy hiệu quả đó còn phụ thuộc và các loại lipid khác nhau trên các làn da khác nhau. Kem dưỡng ẩm với ceramides khá hữu ích cho bệnh chàm.

5. Một số thành phần phục hồi hàng rào bảo vệ da

5.1 Peptide/Ceramide

Lipid nội bào của lớp sừng đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cân bằng nội môi. Bệnh nhân mắc các bệnh về da như viêm da dị ứng, vảy nến, viêm da tiếp xúc và một số rối loạn di truyền có chức năng hàng rào bảo vệ da bị suy giảm. Khi này, các thành phần lipid trong da bị bệnh được đặc trưng bởi mức độ ceramide giảm và cấu hình ceramide bị thay đổi.

Những kết quả từ báo cáo chỉ ra rằng mức độ ceramide giảm là yếu tố căn nguyên chính gây ra các bệnh về da. Do đó, việc bổ sung lipid tại chỗ cho da có thể tạo cơ hội kiểm soát sự thiếu hụt ceramide và cải thiện tình trạng da.

Nghiên cứu cho thấy rằng các sản phẩm có chứa pseudo-ceramides có thể giúp cải thiện tình trạng khô, ngứa và đóng vảy do hàng rào hoạt động kém. Chất dưỡng ẩm giàu ceramide cũng có thể tăng cường tính toàn vẹn của cấu trúc hàng rào bảo vệ da tự nhiên.

Tương tự Ceramide, cơ chế của Peptide - một amino acid tự nhiên của cơ thể, cũng giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da nhờ những đặc tính giữ ẩm tốt, giúp duy trì sự tươi mới và giảm hình thành rãnh nhăn, thông qua những cơ chế:

- Tăng khả năng giao tiếp tế bào

- Tăng khả năng điều hòa protein

- Tăng sinh tế bào mới khi làn da có những biến đổi như: di cư, viêm, hình thành mạch và hắc tố, miễn dịch cơ thể, stress, mất cần bằng nội môi.

5.2 Panthenol

Panthenol là tiền vitamin B5, rất hiệu quả trong việc giữ nước, giúp hydrat hóa làn da mịn màng và mềm mại. Trái ngược với axit hyaluronic, chỉ hoạt động như một chất giữ ẩm, liên kết nước với da, panthenol cũng hoạt động như một chất làm mềm, nghĩa là nó khóa độ ẩm trong da, hàn gắn mọi vết nứt.

Trong mỹ phẩm bôi ngoài da, Panthenol thường sử dụng như một loại kem dưỡng ẩm với vai trò là chất làm mềm, làm dịu và chống kích ứng, ngăn mất nước qua da và đẩy nhanh quá trình phục hồi tổn thương.

5.3 Urea

Urea là một phân tử hút ẩm (có khả năng hấp thụ nước) có trong lớp biểu bì như một thành phần của yếu tố giữ ẩm tự nhiên (NMF) và rất cần thiết cho quá trình hydrat hóa đầy đủ và tính toàn vẹn của lớp sừng.

Urea cải thiện chức năng hàng rào bảo vệ da bao gồm khả năng chống vi khuẩn bằng cách điều chỉnh biểu hiện gen trong tế bào sừng liên quan đến quá trình biệt hóa và sản xuất peptide kháng khuẩn của chúng. Nó cũng đóng một vai trò cơ bản trong việc điều chỉnh tăng sinh tế bào sừng.

Nhiều thử nghiệm lâm sàng về việc sử dụng các công thức có chứa urea đã cho thấy sự cải thiện đáng kể về mặt lâm sàng đối với nhiều bệnh da liễu có vảy và da khô như viêm da dị ứng, bệnh vảy cá, bệnh khô da, viêm da tiết bã và bệnh vẩy nến, trong số những bệnh khác.

5.4 Squalane & các axit béo

Acid béo cũng tương tự như Ceramide - là thành phần có sẵn trên cấu trúc da, vậy nên bổ sung các acid béo mang lại hiệu quả thẩm thấu và cải thiện cao cho hàng rào bảo vệ của làn da.

Chiếm 10–20 % trong bã nhờn, Squalene (C30H50) là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ. Do có cùng nguồn gốc từ axit béo cấu thành lên lớp màng bảo vệ da, bổ sung squalane hay bất kì các loại acid béo nào cũng là cách nhanh nhất để phục hồi lại chức năng của lớp màng mà không làm tắc nghẽn lỗ chân lông, ngay cả với làn da dầu hoặc dễ bị mụn.

Tổng kết

Hàng rào bảo vệ da hoàn toàn có thể tự phục hồi mà không cần can thiệp các hoạt chất, trừ những trường hợp bệnh da liễu như chàm hoặc vảy nến.

Tuy nhiên, quá trình này diễn ra mất vài tuần khiến tình trạng da có thể trầm trọng hơn. Nên chúng ta hoàn toàn có thể lựa chọn những hoạt chất giúp hỗ trợ sửa chữa hàng rào bảo vệ da và tránh mất nước biểu bì.

Theo những cơ chế và hiệu quả trên da, 2 hoạt chất thường được khuyến khích sử dụng và phù hợp với mọi làn da nhạy cảm là Ceramide và Peptide, có chức năng như tạo lớp “vữa” liên kết tế bào, cải thiện tình trạng khô, đỏ, kích ứng.